Istori

Gorsedh Kernow a veu fondys avel sewyans a vern skoler Henry Jenner yn Kernewek hag yn Kernow (Bardh Gorsedh Breten Vyghan o Jenner) hag a skoodhyans dhyworth Gorsedh Kembra ha Kesunyans Kowethasow Kernow Goth re bia fondys termyn berr kyns (1920).

Yth esa Jenner ow mos ha bos koth yn 1927, an vledhen kyns fondyans Gorsedh Kernow, hag ev a veu junys yn y dowlow gans skoler kernewek aral, Robert Morton Nance.

Yn keskussulyans Kesunnyans Kowethasow Kernow Goth mis Hwevrer 1928 unverhes veu may fedha sodhogyon Gorsedh Kembra gelwys dhe synsi solempnita yn Kernow, gans bodh an brys a fondya Gorsedh a Gernow.

Faverus o breus Gorsedh Kembra ha deg person kernewek ‘wordhi’ a veu urdhyes yn nessa Gorsedh Kembra yn Treorchy mis Est 1928 avel an golonnen a Orsedh Kernow nowydh esa ow pos tewlys.

Profys veu may tela dhe eseli Gorsedh Kernow bos gwiskys, kepar dell ens yn Kembra, yn gwynn, glas po gwyrdh, herwydh degre an bardh.  Byttegyns Nance a grysi y tela dhe bub Bardh, yn Kernow, bos dyghtys yn ekwal hag omwiska y’n powsyow glas a verdh.  Yndella yth yw hwath hedhyw, hag ughverdh, ha berdh ha dhedha soodh, a’s teves gis dyffrans a bennwisk po a wisk brestplatyow-solempnya.

Wosa aga degemeryans yn Treorchy, seyth a’n verdh gernewek, lemmyn eth anedha, a omvetyas yn Kardydh hag a omdeklaryas, war-barth gans Henry Jenner ha’y wreg Kitty, avel Konsel Gorsedh Kernow.  Jenner a vedha Bardh Meur ha Nance y gannas.  Ervirys veu may fia res dhe ombrofyoryon rag degemeryans y’n Orsedh ‘diskwedhes displetyans a’n spyrys keltek’.

An 21a a vis Gwynngala, wosa derivasow ledan y’n Western Morning News, synsys veu kynsa Gorsedh Kernow yn Bosskawen-Un, tyller hag ynno hen gylgh a veyn varthys yn Eglosveryan, west a Bennsans.  Kanasow a Orsedh Kembra a omjunyas gans an eth bardh kernewek, dewdhek urdhyas noth aga fenn, eseli a Gessunyans Kowethasow Kernow Goth ha meryon seyth burjestra kernewek.  Ledys gans Bagas Ilow Arghans Pennsans, i a geskerdhas dhyworth bargen tir Bosskawen dhe’n kylgh.  Synsys veu an solempnita yn Kernewek, Kembrek ha Sownsek, hag a worfennas gans kana ‘Bro Goth agan Tasow’.

Wosa an solempnita, fondys veu Kessedhek Gweythresek po Konsel, ha dhodho an devos arbennek a restra an Orsedh y’n vledhen ow tos.

Sewys veu Bosskawen-Un yn 1929 gans Karn Bre avel tyller rag an solempnita ha gans an Hurlysi, ogas dhe S. Kler yn 1930.  Removya an tyller a-dro dhe Gernow – Est, West ha Kres – o an towl, ha hwath yth yw gwrys yndella.

Yn 1930 keworrys veu an degemeryans a ‘Verdh a Enor’ dhyworth broyow erel ha diw vledhen a-wosa ‘Berdh a’n Yeth’ – rag gallos yn Kernewek.  N.B. Dre vras, elvennek o an nivel a allos yn 1932, kehevelys orth an nivel hedhyw.
Mis Me 1934 y ferwis Henry Jenner, Bardh Meur Gorsedh Kernow, 85 y oos.  Robert Morton Nance o an dewis apert rag Bardh Meur nowydh, hag ev a besyas y’n soodh bys yn y vernans yn 1959.  Alena rag chanjys dhe deyr bledhen veu spys an offis gans teyr bledhen moy dre dhewis mar pe komendys gans Konsel an Orsedh.
Kynth esa erbynn 1936 a-dro dhe 140 bardh, y krysis nag esa lowr ow pos gwrys rag ‘displetya an Spyrys Keltek’ ha steus ledanna a gesstrifow a veu dallethys.  Y’n kynsa bledhen a bewasow rag lien kemmys ha 107 skrif a veu danvenys.  Yn lent hag yn sur, ynwedh, eghennow dyffrans a dus a veu gelwys dhe omjunya gans an Orsedh.
Solempnita an Orsedh, aswonys kyns avel ‘An Orsedh Ygor’, le mayth yw berdh ‘yn gwel’ an poblek, re beu synsys pub bledhen a-dhia 1928, kyn feu devnydhys versyon byghanhes dres bledhynnyow an vresel – yn chi Nance yn Porthreptor yn 1939 hag yn Fondyans Riel Kernow yn Truru dhyworth 1940 dhe 1945.